Con đường Chánh mạng trong tiền tệ

Trong thế giới ngày nay, nơi đồng tiền có mặt trong hầu hết các quyết định quan trọng, liệu có thể đưa tinh thần đạo Phật vào lĩnh vực tài chính và tiền tệ? Có lẽ điều đó phụ thuộc vào mỗi người. Với một số người, “Chánh mạng” – một trong tám yếu tố của Bát Chánh Đạo – có thể là một hướng đi đáng để suy ngẫm.

Chánh mạng là gì?

Trong đạo Phật, Đức Phật đề xuất tám con đường để thoát khổ đau bao gồm: Chánh kiến, Chánh tư duy, Chánh ngữ, Chánh nghiệp, Chánh mạng, Chánh tinh tấn, Chánh niệm và Chánh định. “Chánh mạng” nghĩa là: kiếm sống bằng nghề nghiệp không gây hại cho bản thân và người khác. Không chỉ đơn thuần là “nghề tốt”, chánh mạng đòi hỏi ta sống với trách nhiệm, từ bi và nhận thức sâu sắc về hậu quả lâu dài từ cách mình kiếm và sử dụng tiền.

Áp dụng Chánh mạng vào tài chính như thế nào?

Đó là khi ta áp dụng tinh thần Chánh mạng vào mọi hoạt động liên quan đến tiền bạc. Kiếm tiền có trách nhiệm là không gian lận, không bán sản phẩm/ dịch vụ gây hại cho sức khỏe, tâm lý hay tài chính người khác. Đầu tư có đạo đức là không không đổ tiền vào những doanh nghiệp hủy hoại môi trường hoặc bóc lột lao động. Thay vào đó, hướng tới đầu tư bền vững, tạo tác động tích cực cho xã hội.

Nếu ta làm trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, có thể tự hỏi: “Sản phẩm tôi phân phối mang lại lợi ích thực sự hay chỉ là công cụ kiếm lời?” Có nên chăng ta chỉ xem xét hợp tác với các doanh nghiệp không nằm trong những lĩnh vực như chăn nuôi, diết mổ, khai thác hủy hoại môi trường, rượu bia, thuốc lá, vũ khí, rác tài chính, thay vào đó hướng đến các doanh nghiệp có trách nhiệm xã hội, mô hình kinh doanh vì cộng đồng.

Khi chi tiêu trong tỉnh thức, ta không cần phải gồng lên để chạy theo tiêu dùng phô trương. Có thể lựa chọn kỹ hơn, tiêu ít hơn nhưng chất lượng hơn, dành tiền cho sức khỏe, học tập, sự kết nối, sẻ chia và những giá trị lâu dài. Mỗi đồng tiền đi ra đều trở thành một “lá phiếu” cho điều ta ủng hộ trong cuộc sống này.

Khi nào tiền bạc đi lệch khỏi chánh mạng?

Có lẽ là khi đồng tiền trở thành đích đến tuyệt đối, thay vì chỉ là công cụ. Khi lợi nhuận được đặt lên trên mọi thứ, bất chấp hậu quả, chẳng hạn như phân phối sản phẩm tài chính rủi ro cho người không hiểu rõ, chỉ để đạt chỉ tiêu; hay áp dụng mức lãi suất cao với những người đang trong hoàn cảnh khó khăn, đó là những lúc Chánh mạng không còn hiện diện. 

Tài chính không chỉ là con số, mà là nhân quả

Phật dạy: “Ý dẫn đầu các pháp”. Tiền không xấu, nhưng chỉ là phương tiện. Cách ta kiếm, giữ, dùng tiền sẽ tạo ra nghiệp lành hay dữ. Chọn Chánh mạng không dễ, thậm chí là rất khó. Nó đòi hỏi ta sống tỉnh thức hơn, đặt câu hỏi sâu sắc hơn, và dám lựa chọn điều đúng ngay cả khi không dễ.

- Ái Quốc.