Kinh tế học tự thưởng: Khi tiêu dùng trở thành “liều thuốc chữa lành”


Kinh tế học tự thưởng (Treatonomics) là thuật ngữ dùng để mô tả xu hướng người tiêu dùng sẵn sàng chi tiêu cho các sản phẩm, dịch vụ mang lại cảm giác vui vẻ, thoải mái hoặc thỏa mãn tức thời, ngay cả trong bối cảnh khó khăn kinh tế. Thay vì tiết kiệm tuyệt đối, họ chọn “tự thưởng” cho bản thân như một cách cân bằng tâm lý.

Các ví dụ thực tế

Trong giai đoạn kinh tế khó khăn hoặc lạm phát, nhiều người giảm bớt chi tiêu lớn (mua xe, bất động sản) nhưng lại tăng chi cho cà phê, mỹ phẩm, đồ ăn nhanh hoặc vé xem concert. Sản phẩm đặc thù: son môi được nhắc đến trong “hiệu ứng son môi” (Lipstick effect). Khi kinh tế bất ổn, doanh số son môi tăng vì người tiêu dùng chọn khoản chi nhỏ nhưng mang lại niềm vui tức thì. Gần đây ta thấy sự bùng nổ vé hòa nhạc, thú chơi sưu tầm mô hình (như Labubu), hay những trải nghiệm du lịch ngắn ngày.

Khi nào chi tiêu cho “tự thưởng” tăng?

Khi kinh tế khó khăn, thu nhập bị thắt chặt, nhu cầu tiêu dùng chuyển từ xa xỉ phẩm lớn sang các món nhỏ, giá vừa túi tiền nhưng tạo cảm giác hạnh phúc. Khi người trẻ tìm niềm vui nhanh, tránh áp lực xã hội, công việc. Khi thương hiệu tạo được “cộng đồng tiêu dùng” khiến sản phẩm trở thành biểu tượng cảm xúc, không chỉ là hàng hóa. Các sản phẩm dịch vụ này như một biện pháp "chữa lành" bề mặt, dễ tìm khi họ gặp bất ổn trong cuộc sống.

Xu hướng kéo dài?
Hiện tượng này không chỉ là “mốt” ngắn hạn mà đã trở thành một phần trong hành vi tiêu dùng hiện đại. Bởi vì tâm lý tìm kiếm niềm vui tức thời ngày càng mạnh trong xã hội nhiều áp lực. Sự phát triển của thương mại điện tử, mạng xã hội và marketing trải nghiệm kích thích nhu cầu “tự thưởng” liên tục. Mức độ bùng nổ sẽ dao động tùy theo tình hình kinh tế vĩ mô và thu nhập khả dụng. Đặc biệt trong bối cảnh ngày càng nhiều người thất nghiệp vì AI hiện nay thì có thể xu hướng này sẽ còn kéo dài.

Ứng dụng trong kinh tế và đầu tư

  • Doanh nghiệp: có thể phát triển các sản phẩm “comfort goods” (hàng hóa an ủi), định giá hợp lý, dễ tiếp cận nhưng tạo giá trị cảm xúc cao.

  • Đầu tư: nhà đầu tư có thể theo dõi nhóm ngành hưởng lợi từ xu hướng này như F&B, mỹ phẩm, du lịch ngắn hạn, thương mại điện tử, đặc biệt là giải trí với giới trẻ. Đây là nhóm có sức chống chịu tốt ngay cả trong giai đoạn suy thoái, đặc biệt là trước các sự kiện hoặc mùa vụ đặc biệt.

Kinh tế học tự thưởng phản ánh sự thích nghi của con người trước biến động. Họ có thể từ bỏ món hàng xa xỉ nhưng khó từ bỏ một chiếc latte hay thỏi son. Đây vừa là chỉ báo tâm lý thị trường, vừa là cơ hội cho doanh nghiệp và nhà đầu tư biết nắm bắt nhu cầu tinh thần của người tiêu dùng. Còn về phía người tiêu dùng, nên chăng ta hãy tìm các biện pháp cải thiện cuộc sống, chữa lành từ bên trong?

Ái Quốc.

Nhận xét

Đăng nhận xét

Bài đăng phổ biến từ blog này

Con đường Chánh mạng trong tiền tệ

Hình ảnh
Trong thế giới ngày nay, nơi đồng tiền có mặt trong hầu hết các quyết định quan trọng, liệu có thể đưa tinh thần đạo Phật vào lĩnh vực tài chính và tiền tệ? Có lẽ điều đó phụ thuộc vào mỗi người. Với một số người, “Chánh mạng” – một trong tám yếu tố của Bát Chánh Đạo – có thể là một hướng đi đáng để suy ngẫm. Chánh mạng là gì? Trong đạo Phật, Đức Phật đề xuất tám con đường để thoát khổ đau bao gồm: Chánh kiến, Chánh tư duy, Chánh ngữ, Chánh nghiệp, Chánh mạng, Chánh tinh tấn, Chánh niệm và Chánh định. “Chánh mạng” nghĩa là: kiếm sống bằng nghề nghiệp không gây hại cho bản thân và người khác. Không chỉ đơn thuần là “nghề tốt”, chánh mạng đòi hỏi ta sống với trách nhiệm, từ bi và nhận thức sâu sắc về hậu quả lâu dài từ cách mình kiếm và sử dụng tiền. Áp dụng Chánh mạng vào tài chính như thế nào? Đó là khi ta áp dụng tinh thần Chánh mạng vào mọi hoạt động liên quan đến tiền bạc. Kiếm tiền có trách nhiệm là không gian lận, không bán sản phẩm/ dịch vụ gây hại cho sức khỏe, tâm l...
Read more »

Con người là loài xã hội - là bản ngã - là sự kết nối

Hình ảnh
Sự sống này, từ hơi thở, miếng ăn đến niềm vui tinh thần, tất cả đều gắn chặt với sự kết nối. Con người vốn là loài “xã hội”, sự tồn tại của ta chỉ có ý nghĩa khi được gắn kết bởi những mối quan hệ hữu hình và vô hình. Kết nối từ gốc rễ sự sống Khi chào đời, một đứa trẻ không thể tự nuôi sống mình. Nó cần bàn tay mẹ cho bú, vòng tay cha che chở, và sự quan tâm của cộng đồng. Điều đó cho thấy: kết nối chính là dưỡng chất của sự sống, không kém gì thức ăn và nước uống. Một ly cà phê sáng ta uống, đằng sau là công sức của nông dân, người rang xay, quán xá…Nếu thân thể cần thức ăn, thì tinh thần cần sự đồng cảm. Một nụ cười, một buổi trò chuyện, hay chỉ đơn giản là cảm giác có ai đó lắng nghe, đều giúp não bộ tiết ra hormone an lành. Góc nhìn Phật học: kết nối và bản ngã Phật giáo gọi sự ràng buộc này là duyên khởi : không có gì tồn tại độc lập, tất cả đều nương nhau mà có. Con người là kết quả của vô số mối nhân duyên: cha mẹ, thầy cô, bạn bè, xã hội, thiên nhiên, thời gian... Tuy vậy, Ph...
Read more »